Σε συνέχεια των αντιδράσεων που υπήρξαν σχετικά με τη δημιουργία λεωφορειολωρίδων στη λεωφόρο Νίκου και Δέσποινας Παττίχη στη Λεμεσό, εγείρεται εκ νέου το ερώτημα χρησιμότητας των λεωφορειολωρίδων στην Κύπρο.
Προς τι οι έντονες αντιδράσεις για τις λεωφορειολωρίδες στην Νίκου Παττίχη;
Συγκεκριμένα, η ανακοίνωση παραχώρησης χώρου από τη συγκεκριμένη λεωφόρο για τη δημιουργία λεωφορειολωρίδων προκάλεσε αντιδράσεις, κυρίως από πλευράς εμπόρων, και αυτό γιατί ανησυχούν ότι μέσω του συγκεκριμένου μέτρου, οι επιχειρήσεις τους θα δεχτούν σοβαρό πλήγμα. Σε δηλώσεις ορισμένων εξ αυτών, γίνεται λόγος για «ολοκληρωτική καταστροφή των επιχειρήσεων» σε περίπτωση εφαρμογής του μέτρου, καθώς – όπως υποστηρίζουν – η μη δυνατότητα χρήσης παρόδιων χώρων στάθμευσης και της χρήσης μόνο της μίας λωρίδας, εκ των δύο, από αυτοκίνητα θα εντείνει την κίνηση στον δρόμο, καθυστερώντας έτσι την εύκολη διακίνηση των ατόμων – και εν δυνάμει πελατών – που θα χρησιμοποιούν τη λεωφόρο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το μέτρο αυτό χρηματοδοτείται από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) της ΕΕ, ενώ σύμφωνα με διευκρινήσεις της Ανώτερης Εκτελεστικού Μηχανικού του Τμήματος Δημοσίων Έργων, Εύης Αναγιωτού, οι λεωφορειολωρίδες θα λειτουργήσουν μόνο καθημερινές και σε ώρες αιχμής, χωρίς κάποια παρέμβαση στον δρόμο πέραν των σημάνσεων.
Είναι, όμως, πράγματι τόσο καταστροφικό το σχέδιο για τις λεωφορειολωρίδες;
Είναι κοινώς αποδεκτό ότι η Κύπρος αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα με το σύστημα μεταφορών. Και αυτό επειδή η άμεση διακίνηση εντός του νησιού προϋποθέτει αυτοκίνητο, με τις εναλλακτικές, ομολογουμένως, να μην είναι και οι πιο “πρακτικές” για την καθημερινότητά μας (π.χ. ποδήλατα, λεωφορεία). Αυτό καθρεφτίζεται και στο ποσοστό των ατόμων που χρησιμοποιούν τα αυτοκίνητα έναντι των λεωφορείων (το μερίδιο των μετακινήσεων που πραγματοποιείται με ιδιωτικό όχημα στην Κύπρο αντιστοιχεί στο 90%).1
Η βελτίωση των μεταφορών δεν είναι, ωστόσο, μόνο θέμα “βολικότητας”, αλλά και θέμα υγείας και περιβάλλοντος. Και αυτό γιατί οι μεταφορές στην Κύπρο ευθύνονται για το 1/5 του συνόλου των εκπομπών αερίων το θερμοκηπίου (ΑτΘ) του νησιού (λόγω της ευρείας χρήσης αυτοκινήτων), συντείνοντας έτσι και στην κλιματική αλλαγή και ό,τι αυτή συνεπάγεται, αλλά και σε άλλα περιβαλλοντικά προβλήματα όπως μόλυνση του αέρα, ηχορύπανση, χρήση γης για κατασκευή δρόμων κτλ. Την ίδια στιγμή, θέματα υγείας που προκύπτουν από την υπέρμετρη χρήση αυτοκινήτων περιλαμβάνουν – πέραν των σοβαρών τραυματισμών/θανάτων λόγω ατυχημάτων – και την καθιστική ζωή, την απομόνωση και το άγχος, μεταξύ άλλων.
Έχοντας αυτά κατά νου, θα μπορούσε να διερωτηθεί κανείς γιατί να θεωρούνται τόσο καταστροφικά τα σχέδια για τις λεωφορειολωρίδες, οι οποίες εν τέλει αποτελούν έναν τρόπο να χρησιμοποιούνται περισσότερα τα λεωφορεία, αφού η αποκλειστική διακίνησή τους σε κάποιους δρόμους θα τους παρέχει και χρονικό προβάδισμα έναντι των ιδιωτικών οχημάτων. Για να απαντηθεί καλύτερα αυτό το ερώτημα, ωστόσο, χρειάζεται να ληφθούν υπόψη οι διάφορες διαστάσεις του θέματος, όπως αυτές προκύπτουν από μελέτες που έχουν γίνει. Αν και οι περισσότερες εξ αυτών αφορούν άλλες χώρες, με διαφορετικά πολεοδομικά και κοινωνικά δεδομένα, τα συμπεράσματα που εξάγονται θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε καλύτερα σε ποιο βαθμό και κάτω από ποιες συνθήκες οι λεωφορειολωρίδες μπορούν ενδεχομένως να αποσυμφορήσουν έναν πολυσύχναστο δρόμο, αυξάνοντας παράλληλα την εμπορικότητα των καταστημάτων.
Αρχικά, ας δούμε κάθε μία από τις ανησυχίες των καταστηματαρχών της λεωφόρου και πώς αυτές θα μπορούσαν να απαντηθούν:
- Η μη εύρεση χώρου στάθμευσης στην εν λόγω λεωφόρο θα κρατήσει μακριά επικείμενους πελάτες.
- Πράγματι, εφόσον η πολεοδομία του νησιού διευκολύνει τη χρήση του αυτοκίνητου, η διαγραφή χώρων στάθμευσης μπροστά στα καταστήματα φαντάζει εκ πρώτης όψεως μη παραγωγική. Το βασικό ερώτημα, ωστόσο, δεν θα έπρεπε να είναι το τι είναι λογικό βάσει των τωρινών δεδομένων, αλλά το τι θα επωφελήσει τον πεζό και εν δυνάμει πελάτη περισσότερο – και άρα την επιχείρηση μακροπρόθεσμα; Ένας δρόμος γεμάτος με αυτοκίνητα, με περισσότερους χώρους στάθμευσης μεν, αλλά λιγότερο χώρο για τους πεζούς; ή ένας δρόμος με λιγότερα αυτοκίνητα και χώρους στάθμευσης, αλλά μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων για τους πεζούς/καταναλωτές;
- Όπως διατυπώνεται και σε σχετικό άρθρο, ο χώρος στάθμευσης στον δρόμο είναι επωφελής μόνο για τον περιορισμένο αριθμό ατόμων που θα προλάβουν να σταθμεύσουν εκεί, ενώ την ίδια στιγμή, ενδέχεται να προκληθεί και περισσότερη κίνηση από αυτοκίνητα που θα μετακινούνται στο ίδιο τετράγωνο μέχρι να βρουν χώρο στάθμευσης.
- Αξίζει να επισημανθεί, επίσης, ότι η παραχώρηση χώρου από τη συγκεκριμένη λεωφόρο για τη δημιουργία λεωφορειολωρίδων δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη κατάργηση χώρων στάθμευσης πλησίον της λεωφόρου. Σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθη για το ίδιο θέμα στο Άαχεν της Γερμανίας, διαπιστώνεται, μάλιστα, ότι η παροχή ενός χώρου στάθμευσης σε κοντινή απόσταση με τα πόδια από τα καταστήματα είναι πιο επωφελής από ό,τι η παροχή χώρων στάθμευσης στον δρόμο (μπροστά από τα καταστήματα).
- Άλλη μελέτη υποστηρίζει ότι οι χώροι στάθμευσης παίζουν σημαντικό ρόλο στην περίπτωση επαρχιακών εμπορικών ζωνών, δεδομένου ότι καλύπτουν μεγάλο εύρος περιοχών, λόγω του ότι σε αυτή την περίπτωση, η πρόσβαση με το αυτοκίνητο (και επομένως η εύρεση χώρου στάθμευσης) αποτελεί κίνητρο για τους πελάτες. Ωστόσο, όπως αναλύεται από την ίδια μελέτη, ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, η ύπαρξη χώρου στάθμευσης εξηγεί μέρος μόνο της εξίσωσης, καθώς άλλοι παράγοντες, όπως η ποιότητα και αριθμός των καταστημάτων που υπάρχουν σε έναν εμπορικό δρόμο, το πόσο φιλικό είναι το προσωπικό προς τους πελάτες, και η τοποθεσία φαίνεται να παίζουν πιο καθοριστικό ρόλο στην επιλογή ενός καταναλωτή να ψωνίσει από κάποιον εμπορικό δρόμο.
- Η απουσία κατάλληλων υποδομών, συχνών και αρκετών στάσεων, καθιστά τα λεωφορεία μη πρακτικά. Επομένως, η παραχώρηση δρόμου από τη λεωφόρο Νίκου και Δέσποινας Παττίχη για τα λεωφορεία δεν θα αλλάξει κάτι, αφού αυτά θα εξακολουθούν να μην χρησιμοποιούνται για τους πιο πάνω λόγους.