Το Terra Cypria – Το Κυπριακό Ίδρυμα Προστασίας του Περιβάλλοντος σε σχέση με τις διευκρινίσεις του Τμήματος Περιβάλλοντος για την αδειοδότηση μικρών ιδιωτικών μονάδων αφαλάτωσης, επισημαίνει τα ακόλουθα:
- Σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος και «με βάση τη διαδικασία εξέτασης των αιτήσεων, κάθε αίτηση θα εξετάζεται ξεχωριστά με βάση τη χωροθέτηση της. Σε ό,τι αφορά τη λειτουργία της μονάδας στο χερσαίο μέρος, οι όροι που έχουν τεθεί καλύπτουν όλες τις περιβαλλοντικές παραμέτρους. Σε σχέση με το θαλάσσιο μέρος και την τοποθέτηση αγωγών για απόρριψη άλμης, υπάρχει ειδική αναφορά στους όρους ότι θα λαμβάνεται υπόψη κατά πόσον υπάρχουν προστατευόμενη είδη (οικότοποι, χλωρίδα, πανίδα) και κατά πόσον η απόρριψη άλμης θα τους επηρεάσει. Σε περίπτωση που όντως η απόρριψη άλμης θα επηρεάσει οικότοπο ή είδος προστασίας (είτε εντός περιοχή Natura 2000 ή/και κοντά) τότε θα ενεργοποιείται ο περί της Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και Άγριας Ζωής Νόμος. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται η προστασία των οικοτόπων, αλλά και γρήγορη και αποτελεσματική αξιολόγηση των αιτήσεων».
-Το Terra Cypria επισημαίνει ότι η απλοποιημένη διαδικασία αδειοδότησης δεν απαγορεύει την χωροθέτηση, κατασκευή και λειτουργία μικρών ιδιωτικών μονάδων αφαλάτωσης εντός ή/και πλησίον των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000 (τόσο Τόπων Κοινοτικής Σημασίας / Ειδικών Ζωνών Διατήρησης για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας, όσο και Ζωνών Ειδικής Προστασίας για τη διατήρηση των άγριων πτηνών) ή/και Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών. Παράλληλα, το Terra Cypria διερωτάται πως θα διασφαλίζεται η εφαρμογή του περί της Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμου για τις παράκτιες και θαλάσσιες περιοχές που έχουν καθοριστεί ως ΤΚΣ και έχουν κηρυχθεί ως ΕΖΔ, καθώς και του περί Προστασίας και Διαχείρισης των Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμου για τις παράκτιες και θαλάσσιες περιοχές που έχουν κηρυχθεί ως ΖΕΠ, δεδομένου ότι η αδειοδότηση των μικρών ιδιωτικών μονάδων αφαλάτωσης θα γίνεται εντός μίας εβδομάδας και η εγκατάσταση τους προωθείται πριν την τουριστική περίοδο αιχμής.
- Σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος, «τα σχέδια χορηγιών δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του περί της Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Σχέδια και/ή Προγράμματα Νόμου, καθώς δεν αφορά σχέδιο ή πρόγραμμα που εκπονείται σε εθνικό επίπεδο ή που εκπονείται από αρμόδια αρχή, αλλά εθελοντικό εργαλείο για ιδιώτες έτσι ώστε να κατασκευάσουν μικρές ιδιωτικές μονάδες αφαλάτωσης».
-Το Terra Cypria επισημαίνει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 2 (Ερμηνεία) του περί της Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Σχέδια και/ή Προγράμματα Νόμου, «σχέδια και/ή προγράμματα σημαίνει τα σχέδια και/ή τα προγράμματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, καθώς και τις τροποποιήσεις τους, τα οποία (α) εκπονούνται και/ή εγκρίνονται από αρμόδια αρχή σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο ή που εκπονούνται από αρμόδια αρχή, προκειμένου να εγκριθούν µέσω νομοθετικής διαδικασίας και (β) απαιτούνται, σύμφωνα µε τις διατάξεις οποιασδήποτε νομοθεσίας, περιλαμβανομένης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας ή οποιασδήποτε κοινοτικής νομοθεσίας, περιλαμβανομένης της κοινοτικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας». Σε αυτά τα πλαίσια, το Terra Cypria θεωρεί ότι τα δύο νέα Σχέδια Χορηγιών σαφώς αποτελούν σχέδια τα οποία εγκρίνονται από αρμόδια αρχή σε εθνικό επίπεδο και απαιτούνται σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης περιβαλλοντικής νομοθεσίας, καθότι αφορούν τη διαχείριση υδάτινων πόρων. Συνεπώς, τα δύο νέα Σχέδια Χορηγιών έπρεπε να υποβληθούν εκ των προτέρων σε Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση και Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση, με βάση τις πρόνοιες: (α) του άρθρου 4 (Πεδίο εφαρμογής), εδάφιο (2), του περί της Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Ορισμένα Σχέδια και/ή Προγράμματα Νόμου, (β) του άρθρου 16 (Εκτίμηση επιπτώσεων στο περιβάλλον), εδάφια (1) και (2), του περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμου, καθώς και (γ) του άρθρου 7 (Ζώνες ειδικής προστασίας), εδάφιο (5), του περί Προστασίας και Διαχείρισης Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμου.
- Σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος, «η στρατηγική του κράτους για τις μονάδες αφαλάτωσης έτυχε περιβαλλοντικής αξιολόγησης σε στρατηγικό επίπεδο και εκδόθηκε Γνωμάτευση τον Σεπτέμβριο του 2011».
-Το Terra Cypria επισημαίνει ότι η Γνωμάτευση, η οποία εκδόθηκε από το Τμήμα Περιβάλλοντος στις 14/09/2011, με βάση το άρθρο 17 (Διαδικασία εξέτασης μελέτης), εδάφιο (6), του περί της Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Ορισμένα Σχέδια και/ή Προγράμματα Νόμου, αφορά τις μεγάλες δημόσιες μονάδες αφαλάτωσης και όχι τις μικρές ιδιωτικές μονάδες αφαλάτωσης. Σε κάθε περίπτωση, το Terra Cypria τονίζει ότι, σύμφωνα με τον όρο 6.7 (σελ. 8) της εν λόγω Γνωμάτευσης του Τμήματος Περιβάλλοντος: «Οι πιθανές νέες αφαλατώσεις να χωροθετούνται εκτός των περιοχών του Δικτύου Natura 2000 και περιοχών νερών κολύμβησης». Ο συγκεκριμένος όρος σαφώς δεν υιοθετείται στα πλαίσια των δύο νέων Σχεδίων Χορηγιών.
- Σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος, «όσον αφορά την εφαρμογή του περί της Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Ορισμένα Έργα Νόμου, έχει ενεργοποιηθεί το άρθρο 4 (Πεδίο εφαρμογής), εδάφιο (3), βάσει του οποίου η Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και ο Υπουργός Εσωτερικών, κατόπιν συμφωνίας, υπό την προϋπόθεση ότι διασφαλίζουν την εκπλήρωση των σκοπών του παρόντος Νόμου, δύνανται να εγκρίνουν την εξαίρεση έργου ή τμήματος έργου από την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος Νόμου, με αποκλειστικό σκοπό την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών πολιτικής προστασίας, για τα οποία παρουσιάζεται η ανάγκη να ληφθούν άμεσα ειδικά προσωρινά μέτρα και απαιτείται η διεξαγωγή του έργου χωρίς καθυστέρηση».
-Το Terra Cypria επισημαίνει ότι, σύμφωνα με το άρθρο 4 (Πεδίο εφαρμογής), εδάφιο (9), του περί της Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Ορισμένα Έργα Νόμου: «Στις περιπτώσεις έργων που εξαιρούνται από την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος Νόμου σύμφωνα με τις διατάξεις των εδαφίων (2), (3) και (7), τηρούνται όλες οι διατάξεις του περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμου και του περί της Προστασίας και Διαχείρισης Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμου. Έργα που εξαιρούνται από την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος Νόμου, δεν εξαιρούνται από την υποχρέωση διενέργειας ειδικής οικολογικής αξιολόγησης σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 16 του περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμου και τις διατάξεις του εδαφίου (5) του άρθρου 7 του περί της Προστασίας και Διαχείρισης Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμου».
- Σύμφωνα με το Τμήμα Περιβάλλοντος, «οι αφαλατώσεις δεν περιλαμβάνονται στην οδηγία για την εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον, αλλά η Κύπρος τις έχει εντάξει στην νομοθεσία για αξιολόγηση έτσι ώστε να αξιολογούνται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις».
– Το Terra Cypria επισημαίνει ότι σαφώς προνοείται η υποβολή Έκθεσης Πληροφοριών από τον Κύριο του Έργου και η έκδοση Αιτιολογημένης Διαπίστωσης από την Περιβαλλοντική Αρχή, με βάση το Δεύτερο Παράρτημα (Άρθρα 2, 4, 5, 17, 18, 19, 20, 22, 23, 24, 33, 47 και 52 – Έργα για τα οποία υποβάλλονται πληροφορίες για Αιτιολογημένη Διαπίστωση εάν απαιτείται Μελέτη Εκτίμησης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον), σημείο «10. Έργα υποδομής», στοιχείο «(ιζ) Σταθμοί αφαλάτωσης θαλάσσιου ή υφάλμυρου νερού εφόσον γίνονται για εμπορικούς σκοπούς», του περί της Εκτίμησης των Επιπτώσεων στο Περιβάλλον από Ορισμένα Έργα Νόμου.
- Tο Τμήμα Περιβάλλοντος τονίζει ότι «δεν υπάρχουν κενά στη διαδικασία αδειοδότησης μικρών μονάδων αφαλάτωσης», η οποία προνοείται με βάση τα δύο νέα Σχέδια Χορηγιών.
– Το Terra Cypria διαφωνεί με τη συγκεκριμένη θέση του Τμήματος Περιβάλλοντος και θεωρεί ότι προκύπτουν τα ακόλουθα σημαντικά κενά στη διαδικασία αδειοδότησης μικρών ιδιωτικών μονάδων αφαλάτωσης:
1.Tα δύο νέα Σχέδια Χορηγιών αφορούν τη διαχείριση υδάτινων πόρων, συνεπώς έπρεπε να υποβληθούν εκ των προτέρων σε Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση και Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση.
2. Με βάση τα δύο νέα Σχέδια Χορηγιών επιτρέπεται αντί να απαγορεύεται η χωροθέτηση, κατασκευή και λειτουργία μίας τέτοιας εγκατάστασης εντός ή/και πλησίον των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000 ή/και Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών.
3. Με βάση τα δύο νέα Σχέδια Χορηγιών, στα πλαίσια της απλοποιημένης διαδικασίας αδειοδότησης μίας τέτοιας εγκατάστασης δεν απαιτείται η υποβολή Έκθεσης Πληροφοριών από τον Κύριο του Έργου και η έκδοση Αιτιολογημένης Διαπίστωσης από την Περιβαλλοντική Αρχή.
4. Με βάση τα δύο νέα Σχέδια Χορηγιών, στα πλαίσια της απλοποιημένης διαδικασίας αδειοδότησης μίας τέτοιας εγκατάστασης δεν απαιτείται η υποβολή Μελέτης Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης από τον Κύριο του Έργου και η έκδοση Έκθεσης Προελέγχου ή/και Έκθεσης Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης από την Περιβαλλοντική Αρχή.
5. Μέχρι σήμερα, δεν έχουν εκδοθεί τα Διατάγματα Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και Άγριας Ζωής για τις παράκτιες και θαλάσσιες περιοχές που έχουν καθοριστεί ως Τόποι Κοινοτικής Σημασίας και έχουν κηρυχθεί ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, ενώ παράλληλα δεν έχουν εκδοθεί τα Διατάγματα Προστασίας και Διαχείρισης των Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων για τις παράκτιες και θαλάσσιες περιοχές που έχουν κηρυχθεί ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας.
Ιστορικό
Κατόπιν υποβολής σχετικής πρότασης από το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, το Υπουργικό Συμβούλιο, στη συνεδρία του ημερομηνίας 26/03/2025, αποφάσισε την έγκριση δύο νέων Σχεδίων Χορηγιών για Εγκατάσταση Μικρών Ιδιωτικών Μονάδων Αφαλάτωσης, δυναμικότητας μέχρι 1.500 κυβικά μέτρα νερού ανά ημέρα, με στόχο την κάλυψη των αναγκών παραγωγής: (1) πόσιμου νερού για σκοπούς ύδρευσης ξενοδοχειακών μονάδων και (2) μη πόσιμου νερού για σκοπούς άρδευσης γεωργικών εκμεταλλεύσεων, γηπέδων γκολφ, υδροπάρκων ή άλλων συναφών εγκαταστάσεων.
Στις 27/03/2025, το Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων προέβη στη δημοσίευση των δύο Σχεδίων Χορηγιών, ενώ την ίδια ημέρα, η Υπουργός Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος και ο Υφυπουργός Τουρισμού παρέθεσαν κοινή συνέντευξη τύπου και προέβησαν στην εξαγγελία των δύο νέων Σχεδίων Χορηγιών.
Με βάση τα πιο πάνω, στις 27/03/2025, το Terra Cypria – Το Κυπριακό Ίδρυμα Προστασίας του Περιβάλλοντος απέστειλε σχετική επιστολή στην Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, με κοινοποίηση σε όλες τις συναρμόδιες Αρχές, στην οποία τίθενται τα ακόλουθα πέντε ερωτήματα:
- Εάν τα δύο νέα Σχέδια Χορηγιών αφορούν τη διαχείριση υδάτινων πόρων, συνεπώς έπρεπε να υποβληθούν εκ των προτέρων σε Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση και Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση.
- Εάν, με βάση τα δύο νέα Σχέδια Χορηγιών επιτρέπεται η χωροθέτηση, κατασκευή και λειτουργία μίας τέτοιας εγκατάστασης εντός ή/και πλησίον των προστατευόμενων περιοχών του Δικτύου Natura 2000 ή/και Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών.
- Εάν, με βάση τα δύο νέα Σχέδια Χορηγιών, στα πλαίσια της απλοποιημένης διαδικασίας αδειοδότησης μίας τέτοιας εγκατάστασης θα υποβάλλεται Έκθεση Πληροφοριών από τον Κύριο του Έργου και θα εκδίδεται Αιτιολογημένη Διαπίστωση από την Περιβαλλοντική Αρχή.
- Εάν, με βάση τα δύο νέα Σχέδια Χορηγιών, στα πλαίσια της απλοποιημένης διαδικασίας αδειοδότησης μίας τέτοιας εγκατάστασης θα υποβάλλεται Μελέτη Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης από τον Κύριο του Έργου και θα εκδίδεται η Έκθεση Προελέγχου ή/και Έκθεση Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης από την Περιβαλλοντική Αρχή.
- Εάν έχουν εκδοθεί τα Διατάγματα Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και Άγριας Ζωής για τις παράκτιες και θαλάσσιες περιοχές που έχουν καθοριστεί ως Τόποι Κοινοτικής Σημασίας και έχουν κηρυχθεί ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης, καθώς και εάν έχουν εκδοθεί τα Διατάγματα Προστασίας και Διαχείρισης των Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων για τις παράκτιες και θαλάσσιες περιοχές που έχουν κηρυχθεί ως Ζώνες Ειδικής Προστασίας.
Όπως αναφέρεται στην επιστολή του Terra Cypria, ημερομηνίας 27.03.2025, τα σχετικά έντυπα αδειοδότησης μικρών ιδιωτικών μονάδων αφαλάτωσης, τα οποία βρίσκονται αναρτημένα στην ιστοσελίδα του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων, δεν περιλαμβάνουν οποιαδήποτε αναφορά στο Δίκτυο Natura 2000 και στη Δέουσα Εκτίμηση Επιπτώσεων, γνωστή και ως Ειδική Οικολογική Αξιολόγηση, στα πλαίσια της απλοποιημένης διαδικασίας αδειοδότησης. Οι μόνοι δύο σχετικοί όροι, οι οποίοι έχουν τεθεί στα πλαίσια της απλοποιημένης διαδικασίας αδειοδότησης, από το Τμήμα Περιβάλλοντος είναι οι ακόλουθοι:
«20. Η διαχείριση των αποβλήτων να πραγματοποιείται χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον και ειδικότερα χωρίς να προκαλείται όχληση από θόρυβο ή οσμές και χωρίς να επηρεάζονται δυσμενώς τα προστατευόμενα είδη και οι φυσικοί οικότοποι. (…)
25. Η τοποθέτηση των αγωγών θα εξετάζεται ανά περίπτωση και σε περιοχές όπου δεν θα αποτελούν κίνδυνο για τους λουόμενους, για πλεούμενα και σε περιοχή όπου δεν υπάρχουν κοντά προστατευμένοι οικότοποι και περιοχές, π.χ. Λιβάδι Ποσειδωνίας, ή άλλα είδη χλωρίδας ή πανίδας. (…)»
Στις 31.03.2025, η εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» προέβη στη δημοσίευση σχετικού άρθρου (σελ. 11), με τίτλο «Κενά στη διαδικασία αδειοδότησης μικρών μονάδων αφαλάτωσης: Επιστολή με πέντε κρίσιμα ερωτήματα από Terra Cypria προς Υπουργό Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος – Άφησαν απροστάτευτες περιοχές Natura 2000». Την ίδια ημέρα, το Τμήμα Περιβάλλοντος εξέδωσε ανακοίνωση, με τίτλο «Διευκρινήσεις του Τμήματος Περιβάλλοντος για την Αδειοδότηση Μικρών Ιδιωτικών Μονάδων Αφαλάτωσης».