Απόφαση σταθμός για το δικαίωμα των περιβαλλοντικών – μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) να προσφεύγουν στη δικαιοσύνη για διασφάλιση της περιβαλλοντικής προστασίας λήφθηκε από το Διοικητικό Δικαστήριο. Το πιο σημαντικό της όλης απόφασης είναι πως το Δικαστήριο ερμήνευσε το έννομο συμφέρον με ευρύ τρόπο σύμφωνα με τα όσα προβλέπει το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο για να διασφαλίσει το δικαίωμα σε ΜΚΟ, αλλά και στις ενώσεις πολιτών πρόσβασης στην περιβαλλοντική πληροφόρηση, τη δημόσια συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και κυρίως στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη για τυχόν λάθη ή και παραλείψεις της δημόσιας διοίκησης. Η προσφυγή αφορά μία περιοχή ιδιαίτερης οικολογικής αξίας που χρήζει της αντίστοιχης προστασίας και διαχείρισης. Με την απόφαση του Δικαστηρίου ημερομηνίας 4/5/2023 αναγνωρίστηκε αυτό το δικαίωμα στην Οικολογική Παρέμβαση «Φίλοι του Ακάμα», μια οργάνωση περιβάλλοντος και πολιτισμού.
Οι αιτητές με την προσφυγή τους στρέφονταν κατά της χορήγησης δύο πολεοδομικών εγκρίσεων στις 3/8/2018 στο ενδιαφερόμενο μέρος Cyprus Limni Resorts and Golf Courses Plc. Η εταιρεία Limni εξασφάλισε τις τροποποιημένες πολεοδομικές άδειες για την κατασκευή και λειτουργία δύο γηπέδων γκολφ, ενός υπερπολυτελούς διώροφου ξενοδοχείου 5 αστέρων και 160 δωματίων, 792 επαύλεων, καθώς και δύο golf clubs με εμπορικά καταστήματα και κέντρα εστίασης και αναψυχής. Το έργο, χωροθετείται εντός και πλησίον της περιοχής Natura 2000 Τόπος Κοινοτικής Σημασίας/ Ειδική Ζώνη Διατήρησης Πόλις – Γιαλιά. Το έργο μέχρι σήμερα δεν έχει υλοποιηθεί, ενώ οι πολεοδομικές άδειες βρίσκονται σε ισχύ και αποτελούν το αντικείμενο της προσφυγής, αφού έχουν απορριφτεί οι προδικαστικές ενστάσεις των αρμόδιων Αρχών της Κυπριακής Δημοκρατίας με σημαντικότερη αυτή που αφορούσε το έννομο συμφέρον μιας περιβαλλοντικής οργάνωσης, να προσφύγει στο Δικαστήριο κατά της χορήγησης αυτών των πολεοδομικών αδειών.
Στην ενδιάμεση απόφασή της, η δικαστής του Διοικητικού Δικαστηρίου, Έλενα Μιχαήλ, απορρίπτοντας τις προδικαστικές ενστάσεις όρισε την υπόθεση για οδηγίες στις 11/5/2023. Τα έξοδα της διαδικασίας επί των προδικαστικών ενστάσεων επιδικάζονται εναντίον των καθ’ ων η αίτηση (Κυπριακής Δημοκρατίας μέσω Υπουργικού Συμβουλίου, υπουργού Εσωτερικών, Διευθύντριας Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως) και υπέρ των αιτητών (Οικολογική Παρέμβαση –Φίλοι του Ακάμα– Οργάνωση Περιβάλλοντος και Πολιτισμού) ως θα υπολογιστούν από το πρωτοκολλητείο και εγκριθούν από το Δικαστήριο μετά το πέρας της δίκης. Την περιβαλλοντική οργάνωση εκπροσώπησε η νομικός Νικολέττα Χαραλαμπίδου.
Στο στάδιο που εξετάζει το Δικαστήριο το έννομο συμφέρον των αιτητών, δεν μπορεί να διαπιστωθεί με ακρίβεια κατά πόσο οι λόγοι ακύρωσης ή κάποιος εξ αυτών προβάλλεται μετ’ εννόμου συμφέροντος διότι δεν έχουν καταχωρηθεί ακόμα γραπτές αγορεύσεις. Εντούτοις, αναφέρεται στην ενδιάμεση απόφαση, από μία ανάγνωση των όρων που τέθηκαν αρχικά με τις πολεοδομικές άδειες, τις εγκρίσεις αργότερα και τις εγκρίσεις που προσβάλλονται με την υπό κρίση προσφυγή εντοπίζονται σημεία που φαίνεται να επιβαρύνουν το περιβάλλον περαιτέρω όπως είναι, για παράδειγμα, η ανέγερση ξενοδοχείου και η αύξηση του αριθμού οικοπέδων για ανέγερση κατοικιών.
Συνεπώς, η πτυχή του εννόμου συμφέροντος που εξετάστηκε είναι κατά πόσο οι αιτητές έχουν συμφέρον στην προστασία του περιβάλλοντος η βλάβη του οποίου ενδεχόμενα να προκύπτει από τις προσβαλλόμενες πράξεις.
Στην απόφαση της η Ε. Μιχαήλ αναφέρει πως το δικαίωμα μη κυβερνητικών οργανώσεων να προσφεύγουν στα δικαστήρια για σκοπούς προάσπισης των σκοπών που είναι ταγμένες να προστατεύουν, κωδικοποιήθηκε μέσω της Σύμβασης του Άαρχους που κρίθηκε σκόπιμο να γίνει ακριβώς για να διασφαλίσει την πρόσβαση σε πληροφορίες και τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη σε περιβαλλοντικά θέματα.
Η Σύμβαση κυρώθηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία με τον «Περί της Σύμβασης του Άαρχους Αναφορικά με την Πρόσβαση στην Πληροφόρηση, τη Δημόσια Συμμετοχή στη Λήψη Αποφάσεων και την Πρόσβαση στη Δικαιοσύνη σε Περιβαλλοντικά Θέματα Νόμο» και υλοποιήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Κανονισμού 1367/2006 ημερομηνίας 6/9/2006.
Σύμφωνα με τη Δικαστή, οι ΜΚΟ περιλαμβάνονται στον ορισμό του επηρεαζόμενου κοινού νοουμένου, όμως, ότι ικανοποιούν τις πρόνοιες της εθνικής νομοθεσίας. Προκύπτει, επίσης, ότι το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη πρέπει να κρίνεται ελαστικά έτσι ώστε να μην καταργούνται, στο τέλος, τα δικαιώματα που επιδιώκει να προστατεύσει η Σύμβαση.
Στο καταστατικό των αιτητών καθορίζεται ως πρώτος σκοπός ο πιο κάτω:
«(α) Η προστασία και η διατήρηση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος της Κύπρου προεξέχοντος της Χερσονήσου του Ακάμα, η διασφάλιση της οικολογικής ισορροπίας και ο σεβασμός της πολιτιστικής κληρονομιάς. Θέματα όπως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υδατική διαχείριση, μείωση της ρύπανσης σε νερά, έδαφος και αέρα, βιώσιμη ανάπτυξη είναι στις προτεραιότητες του σωματείου».
Δεδομένου ότι οι περιοχές που αφορούν οι προσβαλλόμενες εγκρίσεις εμπίπτουν στη χερσόνησο του Ακάμα –που προβάλλει μέσω του καταστατικού των αιτητών ως η προεξέχουσα περιοχή που επιδιώκουν οι αιτητές να προστατεύσουν– η Δικαστής καταλήγει ότι η απαίτηση για ύπαρξη εννόμου συμφέροντος ικανοποιείται.
Οι προδικαστικές ενστάσεις που ήγειρε η Δημοκρατία
Στις 29/4/2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διατύπωσε αιτιολογημένη γνώμη προς την Κυπριακή Δημοκρατία ότι μη εκπονώντας κατάλληλη μελέτη δέουσας εκτίμησης των επιπτώσεων του έργου στην περιοχή Natura 2000, παράβηκε τις υποχρεώσεις που υπέχει το Άρθρο 6.3 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικότοπων και την κάλεσε να λάβει τα απαιτούμενα μέτρα προς συμμόρφωση. Η Κυπριακή Δημοκρατία με επιστολή της ημερομηνίας 30/11/2015 δεσμεύτηκε ότι θα προχωρούσε σε αξιολόγηση συμπληρωματικής μελέτης δέουσας εκτίμησης με στόχο την επανεξέταση των συσσωρευτικών επιπτώσεων του έργου στο δίκτυο Natura 2000.
Αφού υποβλήθηκαν από το ενδιαφερόμενο μέρος επικαιροποιημένες μελέτες και τροποποιημένα σχέδια, στις 3/8/2018 χορηγήθηκαν οι πολεοδομικές εγκρίσεις.
Μετά από σχετική ενδιάμεση αίτηση που καταχώρησαν οι καθ’ ων η αίτηση, ακούστηκαν κατά προτεραιότητα οι προδικαστικές ενστάσεις που ήγειραν οι καθ’ ων η αίτηση με τις οποίες εισηγούνται ότι η προσφυγή ασκήθηκε εκπρόθεσμα, οι αιτητές στερούνται εννόμου συμφέροντος και ότι η προσφυγή απαράδεκτα στρέφεται κατά πέραν της μίας πράξης.
Αναφορικά με το εκπρόθεσμο οι καθ’ ων η αίτηση εισηγούνται ότι εφόσον οι άδειες εκδόθηκαν στις 3/8/2018 και η προσφυγή καταχωρήθηκε στις 25/10/2018, παρήλθε η προθεσμία των 75 ημερών που προνοεί το Άρθρο 146.3 του Συντάγματος. Οι αιτητές απαντούν ότι έλαβαν αρχικώς γνώση μέσω δημοσιεύματος του ενδιαφερόμενου μέρους Limni στον ημερήσιο τύπο στις 11/8/2018 όμως πλήρη γνώση έλαβαν στις 9/10/2018 κατόπιν επίσημου αιτήματός τους.
Το Δικαστήριο δεν συμφωνεί με την εισήγηση των καθ’ ων η αίτηση ότι η ημερομηνία έκδοσης των αδειών 3/8/2018 είναι η έναρξη και της προθεσμίας. Προκύπτει ότι οι αιτητές έλαβαν επαρκή πληροφόρηση η οποία να θεωρείται πλήρης για σκοπούς άσκησης προσφυγής χωρίς την ανάγκη περαιτέρω διαβημάτων στα οποία προχώρησαν οι αιτητές. Εν πάση περιπτώσει, η άσκηση προσφυγής στις 25/10/2018, δηλαδή 75 μέρες από τις 11/8/2018, έγινε εμπρόθεσμα, σημειώνει το Δικαστήριο.
Περαιτέρω, το Δικαστήριο έκρινε απορριπτέα και την εισήγηση περί απαράδεκτης προσβολής διακριτών διοικητικών πράξεων σε μία προσφυγή αφού όπως με σαφήνεια προκύπτει και από το περιεχόμενο της ένστασης των καθ’ ων η αίτηση, οι προσβαλλόμενες πράξεις εξετάζονταν κατά πάντα ουσιώδη χρόνο και σε όλα τα στάδια μαζί.
ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ
Σε νέα βάση
Σημαντικό στοιχείο είναι το γεγονός ότι είναι η πρώτη απόφαση Δικαστηρίου της Κυπριακής Δημοκρατίας να αναγνωρίζει το δικαίωμα πρόσβασης στη δικαιοσύνη των περιβαλλοντικών ΜΚΟ και το έννομο συμφέρον που έχουν τα εγγεγραμμένα σωματεία που έχουν ως καταστατικό σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος να προσφεύγουν στα εθνικά δικαστήρια. Πρόκειται για την πρώτη απόφαση που λαμβάνεται μετά το 2003, οπόταν η Κυπριακή Δημοκρατία επικύρωσε τη Σύμβαση του Άαρχους αναφορικά με την πρόσβαση στην πληροφόρηση, της δημοσίας συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων, και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα, καθώς και την εναρμόνιση της νομοθεσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας με το περιβαλλοντικό κεκτημένο της ΕΕ. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων το θέμα ηγέρθηκε κατ’ επανάληψη από την Κομισιόν και ουσιαστικά η συγκεκριμένη απόφαση φαίνεται να ανοίγει τον δρόμο για την ορθότερη εφαρμογή του ενωσιακού δικαίου προστασίας του περιβάλλοντος στην Κύπρο.
Του Άγγελου Νικολάου
ΠΗΓΗ: ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ