Πώς η γεωλογία συνδέεται με τη βιοποικιλότητα

Γράφει ο Κωνσταντίνος Περικλέους

Η Κύπρος αποτελεί ένα μοναδικό μέρος όσον αφορά την άγρια ζωή, με υψηλή βιοποικιλότητα σε φυτά και ζώα, πολλά εκ των οποίων είναι ενδημικά. Βρίσκονται δηλαδή, μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο. Η υψηλή βιοποικιλότητα είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, αλλά ένας από αυτούς είναι οι γεωλογικές συνθήκες του νησιού που προέκυψαν από ένα μοναδικό γεωλογικό παρελθόν.

Για να κατανοήσουμε αυτήν τη σχέση μεταξύ των δύο, είναι σημαντικό να καταλάβουμε τι είναι η βιοποικιλότητα, πώς διαμορφώθηκαν οι γεωλογικές ιδιαιτερότητες και η ποικιλομορφία του νησιού.

Όταν αναφερόμαστε στον όρο βιοποικιλότητα, αναφερόμαστε στην ποικιλία των ειδών και των ζωντανών οργανισμών στον πλανήτη μας, συμπεριλαμβανομένων ζώων, φυτών, μυκήτων και βακτηρίων που συνεργάζονται σε αυτό που αποκαλούμε οικοσύστημα, διατηρώντας την ισορροπία και υποστηρίζοντας τη ζωή. Πολλοί από εμάς δεν βλέπουν την άμεση σημασία της βιοποικιλότητας στην καθημερινή μας ζωή, αλλά, για να είμαστε ακριβείς, η βιοποικιλότητα είναι πολύ σημαντική, καθώς υποστηρίζει όλα όσα χρειάζονται όλα τα ζώα (συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων) για να επιβιώσουν, όπως καθαρό νερό, τροφή, καταφύγιο και ακόμη και φάρμακα.

Ένας από τους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη βιοποικιλότητα μιας περιοχής είναι η γεωλογία και η γεωμορφολογία, και αυτό ισχύει επίσης για την Κύπρο, ιδιαίτερα το Τρόοδος. Η οροσειρά του Τρόοδος έχει μια μοναδική γεωλογία που προήλθε από το σχηματισμό της. Το Τρόοδος είναι μέρος ενός οφιολιθικού συμπλέγματος που είναι ένα υψωμένο τμήμα της ωκεάνιου φλοιού που δημιουργήθηκε περίπου πριν από 92 εκατομμύρια χρόνια, σε βάθος 8.000 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, στον πάτο του Τηθύου ωκεανού κατά τη διάρκεια της Κρητιδικής περιόδου.

Περίπου πριν από 20 εκατομμύρια χρόνια, στην Νεογενή περίοδο, η Κύπρος άρχισε να υψώνεται κάτω από τη θάλασσα, όταν η Αφρικανική πλάκα βυθίστηκε κάτω από την Ευρασιατική πλάκα. Η ύψωση ήταν άνιση και επικεντρωμένη γύρω από το Όρος Όλυμπος, με αποτέλεσμα την έκθεση των οφιολιθικών πετρομάτων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Με τη συνεχή έκθεση και διάβρωση των ιζημάτων που δημιουργήθηκαν πάνω από το Τρόοδος την εποχή εκείνη, το κατώτερο στρώμα εκτέθηκε στην επιφάνεια, αποκαλύπτοντας τον άνω μανδύα του πλανήτη μας. Επιπλέον, επειδή ο οφιόλιθος του Τρόοδους ήταν τόσο καλά διατηρημένος και δεν υποβλήθηκε σε μεταμόρφωση κατά τη διάρκεια της ύψωσης, σημαίνει ότι πρόκειται για μια μοναδική γεωλογική ιδιαιτερότητα που προσελκύει γεωλόγους από όλο τον κόσμο για να το μελετήσουν.

Αυτή η μοναδική γεωλογία και τοπογραφία του Τρόοδους, μαζί με την παρουσία πολλών ποταμών που πηγάζουν από την περιοχή, διαμορφώνουν όχι μόνο το φυσικό τοπίο, αλλά και τη βιοποικιλότητα της περιοχής. Πώς;

Η διάβρωση της μεγάλης ποικιλίας των βράχων που βρίσκονται στην περιοχή δημιούργησε εύφορο έδαφος, που είχε ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της μοναδικής ορεινής χλωρίδας του Τρόοδους. Αυτό είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους το Τρόοδος είναι η πλουσιότερη περιοχή στην Κύπρο όσον αφορά τη χλωρίδα, ενώ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους ορεινούς οικοτόπους σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Αυτή η χλωρίδα δημιούργησε τους οικοτόπους του Τρόοδους που αποτελούνται από:

Η υψηλή βιοποικιλότητα εκφράζεται επίσης σε υψηλά επίπεδα ενδημικότητας. Κατ’ ακρίβεια, σε ολόκληρο το νησί υπάρχουν συνολικά 143 καταγεγραμμένα ενδημικά είδη φυτών, από τα οποία τα 92 βρίσκονται στο Τρόοδος.

Από αυτά τα 92 ενδημικά είδη, 37 βρίσκονται μόνο εντός του Γεωπάρκου του Τρόοδος και πουθενά αλλού στην Κύπρο ή στον κόσμο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αυτά τα είδη αναπτύχθηκαν και εξελίχθηκαν στη μοναδική γεωλογία του Τρόοδος. Τα φυτά αυτά είναι:

Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, με τον ίδιο τρόπο που η χλωρίδα συνδέεται με τη γεωλογία, η πανίδα μιας περιοχής συνδέεται επίσης με τη χλωρίδα. Τα μοναδικά οικοσυστήματα του Τρόοδους φιλοξενούν ποικιλία ζώων, όπως θηλαστικά, πουλιά, ερπετά και ασπόνδυλα, από τα οποία κάποια είναι ενδημικά. Μερικά από τα ενδημικά είδη που βρίσκονται στο Τρόοδος είναι ο το κυπριακό αγρινό (Ovis gmelina ophion), ο σκαντζόχοιρος (Hemiechinus auratus dorotheae), το κυπριακό ποντίκι, το κυπριακό φίδι (Hierophis cypriensis), η σκαλιφούρτα (Oenanthe cypriaca), ο τρυπομάζης (Sylvia melanothorax) και το κυπριακό σκαθάρι (Promomacrus cypriacus).

Επιπλέον, για τους παραπάνω λόγους, το Τρόοδος εντάχθηκε στο Ευρωπαϊκό και Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της Unesco το 2015. Αναγνωρίστηκε ως ένα μοναδικό Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς λόγω της μοναδικής γεωλογίας του, κάτι που διαμόρφωσε ένα μοναδικό φυσικό περιβάλλον που φιλοξενεί σπάνια και ενδημικά είδη, και σε συνδυασμό αυτά τα δύο δημιούργησαν μια πλούσια πολιτιστική ιστορία με μοναδικά ήθη και έθιμα, και λαογραφικές ιστορίες και μυθιστορήματα που εμπνέονται από το περιβάλλον του Τρόοδους.

Έτσι, την επόμενη φορά που θα περπατήσετε στο Τρόοδος, μην σκεφτείτε πόσο μοναδικοί είστε εσείς αλλά σκεφτείτε πόσο μοναδικό είναι και το περιβάλλον που σας περιτριγυρίζει. Όχι μόνο λόγω των ζωντανών υπάρξεων γύρω σας, αλλά και των πετρομάτων που βρίσκονται κάτω από εσάς.