Μαρία Κωνσταντίνου, Λειτουργός Διατήρησης και Προγραμμάτων, Terra Cypria – Το Κυπριακό Ίδρυμα Προστασίας του Περιβάλλοντος
Οι δράσεις για πράσινη μετάβαση και μετριασμό της κλιματικής αλλαγής (δηλαδή περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη και των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης) στην Κύπρο υλοποιούνται με αργούς ρυθμούς. Αυτό επιβεβαιώνεται και σε δημόσιες συζητήσεις, όπου συχνά κατονομάζονται τα προβλήματα που εμποδίζουν τις προσπάθειες για βαθύτερη απανθρακοποίηση (δηλαδή μείωση ή/και αφαίρεση της καύσης άνθρακα από τη διαδικασία παραγωγής ενέργειας), χωρίς ωστόσο να παρατηρείται η απαραίτητη πρόοδος. Αναμφίβολα, η αργοπορία στην επίτευξη κλιματικών και ενεργειακών στόχων είναι σημαντική και ως εκ τούτου άξια σχολιασμού. Παρόλα αυτά, αξίζει να αναφερθούμε και στα μέχρι στιγμής επιτεύγματα που αφορούν την πράσινη μετάβαση, αλλά και τα οφέλη που αυτά εμπεριέχουν.
Τα οφέλη αυτά αξιολογούνται σε μελέτη, η οποία εκπονήθηκε από τον Δρ. Θεόδωρο Ζαχαριάδη, καθηγητή και ερευνητή στο Ινστιτούτο Κύπρου, στα πλαίσια ενός έργου που υλοποιείται από το Terra Cypria, με τη χρηματοδότηση του European Climate Foundation (ECF). Στην εν λόγω μελέτη, εξετάζονται βάσει οικονομικών δεδομένων τα περιβαλλοντικά και κυρίως τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν από τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) στην Κύπρο, και πιο συγκεκριμένα, από τη διείσδυση της ηλιακής ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της χώρας.
Ειδικότερα, στη συγκεκριμένη μελέτη λήφθηκαν υπόψη τα αποφευχθέντα κόστη από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων, τις εκπομπές Αερίων του Θερμοκηπίου (ΑτΘ), και τις επιπτώσεις στην υγεία, καθώς και τα κόστη για εισαγωγή εξοπλισμού συστημάτων και ενσωμάτωσης ΑΠΕ. Λήφθηκαν παράλληλα υπόψη και οι γενικές επιπτώσεις στον τομέα απασχόλησης από τη διείσδυση των ΑΠΕ. Τα δεδομένα αντλήθηκαν, μεταξύ άλλων, από τις Στατιστικές Υπηρεσίες της Κυπριακής Δημοκρατίας (CYSTAT) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUROSTAT).
Από τη μελέτη διαφάνηκε ότι, αν και οι ΑΠΕ στηρίζονται σε εισαγόμενο εξοπλισμό, εξοικονομούν, εντούτοις, σημαντικούς πόρους που θα είχαν ούτως ή άλλως δαπανηθεί για εισαγωγές ορυκτών καυσίμων και αγορά δικαιωμάτων εκπομπών για παραγωγή συμβατικής ενέργειας. Να σημειωθεί ακόμα ότι, παράλληλα με τη λειτουργία τους, οι ΑΠΕ συντελούν στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, εφόσον δεν απαιτούν καύση ορυκτών για παραγωγή ενέργειας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκύπτει από τα αποτελέσματα των αναλύσεων, καθώς διαφαίνεται ότι οι ΑΠΕ που εγκαταστάθηκαν κατά τη δεκαετία 2015-2024 προσέφεραν καθαρό κέρδος €450 εκατομμυρίων σε τιμές 2023. Μέχρι το 2035, τα κέρδη αυτά αναμένεται εξαπλασιαστούν, φτάνοντας στα €2,7 δις, ενώ αν προστεθούν και τα περαιτέρω οφέλη από τις αποφευχθείσες δαπάνες προς αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τα κέρδη θα ανέρχονταν στα €4,8 δις! Να σημειωθεί, επίσης, ότι κάθε MW φωτοβολταϊκής ισχύος που εγκαταστάθηκε την τελευταία δεκαετία αναμένεται να δώσει καθαρό κέρδος στα €5-9 εκατομμύρια καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του. Από τα προαναφερθέντα, προκύπτει λόγος οφέλους-κόστους των ΑΠΕ που κυμαίνεται μεταξύ 10 και 18 μονάδων, υπογραμμίζοντας τα αξιοσημείωτα κοινωνικοοικονομικά οφέλη που προκύπτουν από τις ΑΠΕ.
Παρά τις σημαντικές αυτές διαπιστώσεις, επισημαίνεται ότι ο υπολογισμός των κερδών που θα προκύψουν από το 2024 και έπειτα θα υπολογιστούν διαφορετικά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι επιπρόσθετες επενδύσεις σε ΑΠΕ απαιτούν την παράλληλη ανάπτυξη συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας, καθώς και επιπλέον επέκταση και εκσυγχρονισμό του δικτύου ενέργειας. Ωστόσο, η περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ αναμένεται να δώσει επιπλέον κέρδος, εφόσον οι επενδύσεις για συμβατική ηλεκτροπαραγωγή που θα αποφευχθούν θα είναι πιο αισθητές σε σύγκριση με το παρόν στάδιο, όπου η μέτρια πρόοδος στην διείσδυση των ΑΠΕ δεν έχει βοηθήσει στην αποφυγή νέων επενδύσεων σε συμβατική ενέργεια.
Ενδεικτικά να αναφερθεί ακόμη ότι, η ποσότητα ΑτΘ που απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα από συμβατική παραγωγή 1 MW/h ανέρχεται στα 0.75 kg CO2eq. Την ίδια στιγμή, με την παραγωγή ηλιακής ενέργειας 1 MW/h αποτρέπεται η εκπομπή ανάλογου ποσού διοξειδίου του άνθρακα, που εντάσσεται στην παρούσα έρευνα ως αποφευχθέν κόστος αγοράς δικαιωμάτων εκπομπών ΑτΘ μέσω του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ).
Παράλληλα, η διείσδυση των ΑΠΕ προσδίδει εμμέσως οφέλη στην υγεία, εφόσον μειώνει τις εκπομπές ΑτΘ. Κατά τις καύσεις ορυκτών για παραγωγή ενέργειας εκπέμπονται τρία είδη ατμοσφαιρικών ρύπων, με σημαντικό αντίκτυπο στη δημόσια υγεία, όπως είναι τα οξείδια του αζώτου (NOx), το διοξείδιο του θείου (SO2), καθώς και τα αιωρούμενα σωματίδια (PM2.5). Για την παραγωγή συμβατικής ενέργειας, ανά κιλοβατώρα, εκπέμπονται αντίστοιχα 0.53, 0.75 και 0.053 γραμμάρια από οξείδια του αζώτου, διοξείδιο του θείου, και αιωρούμενα σωματίδια. Τα παραπάνω έχουν κόστος κυρίως για την υγεία, με τις συνέπειες να εκφράζονται συνήθως ως πρόωροι θάνατοι και μείωση στα έτη ζωής. Επίσης, προκαλούνται ζημιές σε τομείς όπως οι καλλιέργειες, τα υλικά και η βιοποικιλότητα, τομείς που εμμέσως επηρεάζουν και την υγεία. Σύμφωνα με την αξιολόγηση του κόστους εκπομπών των πιο πάνω ρύπων από το έργο European CASES και το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οριακό κόστος ζημιάς ανά τόνο ανέρχεται στα €11.708, €182.000, και €22.259 αντίστοιχα για τα οξείδια του αζώτου, το διοξείδιο του θείου, και τα αιωρούμενα σωματίδια, σε τιμές του 2023.
Όσον αφορά τον τομέα απασχόλησης, οι δουλειές που αναμένεται να επηρεαστούν αντιστοιχούν στο 13%, με το ποσοστό αυτό να συνεισφέρει λιγότερο από το 10% του ΑΕΠ της Κύπρου. Δεδομένου του ότι η Κύπρος, ως χώρα μικρής έκτασης, έχει πολύ μικρή ενεργοβόρα βιομηχανική δραστηριότητα (ηλεκτροπαραγωγοί σταθμοί, τσιμεντοποιείο και κεραμοποιεία), οι πλείστες θέσεις εργασίας δεν διατρέχουν ουσιαστικό κίνδυνο. Παρόλα αυτά όμως, ενδέχεται να χρειαστεί η επανεκπαίδευση μέρους του ανθρώπινου δυναμικού. Συνεπώς, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποια θέση εργασίας που να κινδυνεύει άμεσα από την πράσινη μετάβαση.
Συνολικά, η παρούσα μελέτη εξέτασε συγκεντρωτικά τα οφέλη από τη μέχρι τώρα διείσδυση των ΑΠΕ. Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι οι ιδιοκτήτες φωτοβολταϊκών πάρκων και οι πολίτες που έχουν εγκαταστήσει φωτοβολταϊκά στις κατοικίες τους απολαμβάνουν σημαντικά οφέλη από τις ΑΠΕ. Τα οφέλη αυτά μπορούν να διαδοθούν περεταίρω στην κοινωνία μέσω του ανανεωμένου ρυθμιστικού καθεστώτος αναφορικά με την ηλεκτρική ενέργεια. Αυτό αναμένεται να ωφελήσει και τα ενεργειακά φτωχά νοικοκυριά, τα οποία είναι και πιο ευάλωτα στην επιδείνωση των κλιματικών συνθηκών. Η μελέτη αυτή δείχνει επίσης ότι οι ΑΠΕ μπορούν να παράγουν σημαντικό κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό κέρδος, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας και της δημόσιας υγείας κατά συνέπεια. Γενικά, μπορεί η πράσινη μετάβαση να είναι μια εξαιρετικά δύσκολη και απαιτητική διαδικασία, ωστόσο είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση ενός αειφόρου μέλλοντος.
Βρείτε ολόκληρη τη μελέτη εδώ